Türkiye Cumhuriyeti'nin 12. Diyanet İşleri Başkanı olan Prof. Dr. Süleyman Ateş, 31 Ocak 1933 tarihinde Elazığ’ın Tadım Köyünde doğdu.
Babası, İbrahim Ağa, Annesi de Behiye Hanım'dır. Ümmi, fakat son derece dindar olan babası, oğlunu dini tahsil için köy hocasına verdi. On yaşında hıfzını tamamlayan Dr. Süleyman Ateş, Elazığ alimlerinden, Tabur İmamlığından emekli Hacı Muharrem Kösetürkmen Efendi'den Arapça dersleri aldı. 1951 yılında Erzurum'da Hacı Faruk Bey ve Erzurum Müftüsü Solokzade Sadık Efendi'nin derslerine devam etti.
1953 yılında dışardan ilkokulu bitirerek Elazığ İmam-Hatip Okulu'na girdi. Bir yandan okula devam ederken, diğer taraftan da Hacı Muharrem Efendi'den özel dersler aldı. Bu okulun her sınıfını iftihar ve birincilikle geçen Ateş, 1960 yılı Haziran döneminde İmam-Hatip Okulu'nu, aynı yılın Eylül döneminde de Elazığ Lisesi'ni bitirip Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'ne girdi. Talebeliği sırasında Ankara İkişerefeli ve İbadullah Camilerinde dört yıl İmam-Hatiplik yaptı.
1964 yılında İlahiyat Fakültesini birincilikle bitiren Ateş, kısa bir dönem İmam-Hatip Okulunda öğretmenlik yaptıktan sonra Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nin 1965 yılında açtığı asistanlık sınavını kazanarak Tefsir Kürsüsünde asistan oldu.
1968 yılında Pekiyi derece ile Doktor olan Ateş, askerlik görevini tamamladıktan sonra aynı kürsüde görevine devam ederken, Irak ve Mısırda araştırma yaptı. 1973 yılında "Üniversite doçenti" oldu.
16 Nisan 1976 tarihinde Diyanet İşleri Başkanlığına atanan Ateş 1978 yılında fakültedeki görevine dönerek, 1979 yılında Profesör oldu.
1979 yılında Almanya Bochum Ruhr Üniversitesi'nde sahasında araştırma yaptı. Prof. Ateş, daha sonra izinli olarak gittiği Suudi Arabistan Riyad İmam Muhammed Üniversitesi ve Cezayir Emir Abdulkadir Üniversitesi'nde Tefsir ve Tasavvuf derslerini okuttu. Yurda dönüşünde Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslami İlimler Bölüm Başkanlığı'na getirildi.
Telif, terceme, edisyonkritik olmak üzere altmışı aşkın eser vermiş olan Süleyman Ateş'in "Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri" adlı 12 ciltlik eseri yirmi yıllık bir çalışmanın ürünüdür. Sırrî mahlası ile şiirlerde yazan Ateş, Temmuz 1995 tarihinden beri İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde Temel İslami İlimler Bölüm Başkanlığı görevini sürdürmektedir.
ESERLERİ:
A- TE’LÎF ESERLER:
1- İslâm'a İ’tirazlar, Kur’ân-ı Kerîm’den Cevaplar, 1966
2- Allah Katında Din İslâm'dır, 1968
3- Sülemî ve Tasavvufî Tefsîri (Doktora tezi) 1969
4- Cüneyd-i Bağdâdî ve Mektupları, 1970
5- Hatiplere Hutbeler, 1968. Genişletilmiş baskı: Minberden Öğütler, 1973
6- Yeni İslâm İlmihali, 1973
7- İşârî Tefsîr Okulu, 1974
8- İslâm Tasavvufu, 1974, genişletilmiş 3. baskı, 1992
9- Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli, 1975-2005
10- İnsan ve İnsanüstü, 1979
11- İnsan ve İnsanüstü Varlıklar, Vatan Yayınları, 2002
12- Kur’ân Nizamı, 1979
13- Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri, 1988-1992 (12 cilt)
14- Kur’ân-ı Kerîm Tefsîri, Milliyet Yayınları, 1995, 6 cilt. Bir öncekinin özeti
15- Özet Kur’ân Tefsîri, 3 cilt, 2005
16- Kur’ân-ı Kerîm Tefsîri (Çağdaş Tefsîrin özeti, 6 cilt). Istanbul: Hürriyet Gazetesi, 1999-2000.
17- Özet Tefsîr (2 cilt)
18- Gerçek Din Bu 1-2, 1992, 7. baskı
19- Kur’ân-ı Kerîm’in Evrensel Mesajına Çağrı, 1990
20- Açıklamalı Büyük Du‘â Mecmu‘ası, 1971-2005
21- Kurân-ı Kerîm’e Göre Evlenme ve Boşanma İle İlgili Âyetlerin Tefsîri, Ankara, 1978, İstanbul, Yeni Ufuklar, 1998
22- İmam Hatip Liseleri İçin Tefsîr Dersleri
23- Din Dersleri, Lise II. sınıflar için ders kitabı
24- Hac Rehberi, 1976
25- Müslüman'ın Cep Kitabı, İstanbul, 2000
26- İnsan Hakları, Bilgi Vakfı, Ankara, 1994
27- İslâm'da Kadın Hakları, Yeni Ufuklar, İst.
28- Kur’ân’da Nesih Meselesi, Yeni Ufuklar, İst.
29- Yeniden İslâm'a, İstanbul, 1996, 1-2 cilt
30- Namaz Sûrelerinin Tefsîri, Yeni Ufuklar, İst.
31- Kur’ân Prensipleri, Yeni Ufuklar, İst.
32- Makaleler, Yeni Ufuklar, İst.
33- Kur’ân-ı Kerîm, Evrensel Mesaj, Milliyet Gazetesi Armağanı, 1999
34- Kur’ân-ı Kerîm’in Hedefleri, Yeni Ufuklar, İst.
35- Die Ziele des Korans (Kur'ân-ı Kerîm'in Hedefleri’nin çevirisi, Almanca, Tercüme: Abdullah Takım), Yeni Ufuklar, İstanbul - 1998.
36- Hz. Muhammed’in Getirdiği Ekonomik Düzen, Yeni Ufuklar, İst.
37- 99 Soruda Kur’ân-ı Kerîm, Radikal Gazetesi, İst. 1997,
38- Sorularla Kur’ân-ı Kerîm, Milliyet’in armağanı, İstanbul,
39- Die Geistige Einheit der Offenbarungsreligionen, İlâhî Dînlerin Ruh Birliği (Almanca, Terc. Abdullah Takım), Yeni Ufuklar, İstanbul, 1998
40- Mahabbetullah (Allah Sevgisi), Yeni Ufuklar, İst. 1997,
41- Din ve Vicdan Özgürlüğü, Yeni Ufuklar, İst. 1997
42- Kur’ân-ı Kerîm Meleğin Vahyidir, Yeni Ufuklar, İst. 1997,
43- Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Büyü, Yeni Ufuklar, İst.
44- Kur’ân Ansiklopedisi, 30. Cilt, İstanbul - 1997-2003
45- Kur’ân’da Peygamberler Tarihi, Vatan Yayınları, 2002
46- Kur’ân-ı Kerîm’e Göre Hz. Muhammed, Milliyet Yayınları, 2002, Yeni Ufuklar, 2005
47- Cümle Meâli, Yeni Ufuklar ve Milliyet Yayınları, 2002
48- İslâm’da Güncel Tartışmalar, Vatan Yayınları, 2002
49- Görünmez Âlemin İzleri, 2005
50- Soru ve Cevaplarla İslâm, 4 cilt, 2005 (Vatan Gazetesinde çıkmış olan yazılarım)
B- ÇEVİRİLER (TRANSLATIONS):
a) Arapça'dan:
51- Kur’ân’da Edebî Tasvîr, 1967
52- Kur’ân’da Kıyâmet Sahneleri, 1969
53- Nurlar Feneri (Mişkâtu’l-Envâr), 1968
54- Tasavvufun Ana İlkeleri (Sülemî Risaleleri), Ankara, 1974
55- İslâm'da Öğretmen ve Öğrenci Meseleleri, İlâhiyat Fakültesi, 1966
56- Sülemî, Tasavvufta Fütüvvet, Tenkitli basım ve terceme
b) İngilizce'den:
57- İslâmî Tetkikler, Montgomery Watt
58- Kur’ân’da Allah ve İnsan, Prof. Dr. Toshihiko Izutsu
c) Sadeleştirme:
59- Anglikan Kilisesine Cevap
60- Dîvân-ı Sırrî (tenkitli basım)
61- Zikir Makamları (tenkitli basım)
C- ARAPÇA ESERLERİ:
62- Tefsîru Sûrateyi’r-Ra‘di va’l-Haşr, İmam Muhammed Üniversitesi, Usulü’d-dîn Fakültesinde okuttuğu Tefsîr notları
63- Tefsîru Sûreteyi’l-İsrâ’i va’l-Kehf, İmam Muhammed Üniversitesi, Usulü’d-dîn Fakültesinde okuttuğu Tefsîr notları
64- Suâlâtu Ebî Abdi’r-Rahmân Li’d-Dârekutnî, Dâru’l-Ulûm, Riyad, 1991
65- Tis‘atu Kutub fi Usuli't Tasavvuf li Ebî Abdi’r-Rahmân es-Sulemî, en-Nâşir li’t-Tıbâ‘ati ve’n-Neşr, Beyrut, 1414-1993
66- El-İnsânu vamâ varâeh, İnsan ve İnsanüstü adlı eserin genişletilmiş Arapçası.
67- El-Cânibu’r-Rûhiyyu min Ahlâkı’r-Rasûli (s.a.v.) min hilâli İbâdâtihî va Ed‘iyetih, Katar’da Akdedilen Uluslararası 3. Sîret Konferansı, Davha, Katar: Buhûs ve Dirâsât: 4. cilt, s.167-213
68- Ahkâmu’z-Zevâci va’t-Talâk, Ank. Ünv. İlh. Fk. Dergisi, 29, 1987, s. 41-82
69- at-Tasavvufu’l-İslâmî, İslâm Tasavvufu adlı eserin Arapçası
70- Kitâbu’l-Kırâât (basıma hazır)
